Vites Nedir? Vites Çeşitleri Nelerdir?
Vites kavramı, ulaşımla birlikte insan hayatına girdi. Ulaşımı sağlayan, binek araçlar; ticari araçlar veya bisiklet ve motosiklet gibi araçlar, sürüş deneyimi açısından vites sistemlerini kullanır.
Motordan gelen gücün aracın hareket düzeyini değiştirmek ve etkilemek için kullanan vites sistemi, aracın hızını ve torkunu kontrol eder. Araçların en verimli şekilde yolda ilerlemesini sağlamak için kullanılan bir sistemdir.
İçeriğimizde Vites Nedir? Çeşitleri nelerdir? Tek tek detaylı olarak anlatacağız.
Araç Vitesi Nedir?
Araç vitesi, otomobil ve benzeri motorlu taşıtların gidişatını kontrol eden bir mekanizmadır. Motordan gelen gücü, aracın hızını ve torkunu algılayarak tekerleklere aktarmayı sağlar.
Vites veya diğer bir ifade ile şanzıman sistemi, aracın performansını optimize eder ve değişen yol koşullarına ve sürüş gereksinimlerine uyum getirir. Sürücünün aracın hızını ve ivmesini daha hassas bir şekilde kontrol etmesini sağlar.
Araç vites sistemleri, aracın hızlanmasını, yokuş yukarı veya aşağı gitmesini, yakıt tüketimini ve performansını etkiler. Vites değişimi, aracın motor gücünü tekerleklere uygun bir şekilde aktararak güvenli ve etkin bir sürüş sunar.
Vites sistemleri genel kavramda manuel ve otomatik olmak üzere ikiye ayrılır. Özel kavram da ise otomatik viteslerin çeşitleri bulunmaktadır.
Vites Çeşitleri Nelerdir?
Vitesin manuelden otomatiğe, çift kavramalıdan CVT’ye, yarı otomatikten tam otomatik viteste kadar çeşitleri bulunur. Her bir vites çeşidi, kendine özgü çalışma sistemi ve mantığı vardır.
Sürüş deneyimini direkt olarak etkileyen vites çeşitleri:
- Manuel vites.
- Yarı otomatik vites.
- Otomatik vites.
- CVT vites.
- Çift kavramalı vites.
- Elektrikli araç vitesi.
Manuel Vites (Düz Vites)
Manuel vites veya diğer bir ifade ile düz vites, sürücünün vites değiştirmek için debriyaj pedalı ve vites kutusunu kullanması gereken bir vites tipidir.
Sürücü, aracın hızına ve motor devrine bağlı olarak uygun vitesi seçer. Bu vites türü, sürücüye maksimum kontrol sağlar ve genellikle performans araçları ve kamyonlar için tercih edilir. Ancak, yoğun trafik veya yokuşlar gibi durumlarda araç kullanımını zorlaştırabilir.
Manuel vitesler, daha basit bir mekanik yapıya sahip olduklarından genellikle daha az bakım gerektirirler ve olası bir arıza durumunda onarım maliyetleri otomatik viteslere göre daha düşük olabilir.
Yarı Otomatik Vites (Otomatik Manuel Vites)
Yarı otomatik vites, bir aracın vites değişimini sürücünün müdahalesi olmadan otomatik olarak gerçekleştiren, ancak sürücünün istediği zaman manuel olarak da müdahale edebileceği bir vites sistemidir. Sistem, otomatik bir vites kutusu ile manuel bir vites kolunun kombinasyonunu kullanır.
Yarı otomatik vites sistemlerinde, vites değişimleri genellikle bir elektronik kontrol ünitesi tarafından yönetilir. Sistem, aracın hızı, motor devri ve sürüş koşulları gibi faktörlere göre vites değişikliklerini otomatik olarak ayarlar. Ancak sürücü, istediği zaman vites değişimini manuel olarak yapabilir. Genellikle vites kolunda bulunan +/- veya paddle shift gibi düğmelerle kontrol edilebilir.
Otomatik Vites
Otomatik vites, bir aracın vites değişimini sürücünün müdahalesi olmadan otomatik olarak gerçekleştiren bir vites sistemidir. Bu sistemde, araçtaki bir dizi sensör ve kontrol birimi, aracın hızı, motor devri, gaz pedalı basıncı gibi çeşitli faktörleri izler ve bu bilgilere dayanarak vites değişimlerini otomatik olarak ayarlar.
Otomatik vitesler, genellikle araçta ileri, geri ve park gibi temel vites pozisyonlarına sahiptir. Sürücü, sadece aracın hareket etmesini istediğinde ileri veya geri vites seçeneğini kullanır. Park pozisyonu, aracın sabitlenmesini ve konumunu korumasını sağlar.
CVT Vites
CVT (Sürekli Değişken Aktarım) vites, aracın vites değişimini sabit dişli dişliler yerine kayışlar veya zincirler aracılığıyla sürekli değişen bir dişli oranıyla gerçekleştiren bir vites sistemidir. Bu sistemde, motorun hızı ve yüküne bağlı olarak, aracın hızına uygun bir dişli oranı otomatik olarak ayarlanır.
CVT viteslerde, tipik olarak iki konik veya konveksiyonel tambur arasında bir kayış veya zincir bulunur. Tamburların çapı değişerek, aracın hızına ve motor devrine uygun bir vites oranı sağlanır. Bu sayede, araç sürekli olarak en uygun vites oranına sahip olur ve motorun en verimli çalışma aralığında kalmasına yardımcı olur.
CVT vites kullanan bazı otomobil markaları:
- Honda Jazz.
- Honda City.
- Honda Civic.
- Nissan Micra.
- Nissan Pulsar.
- Subaru Forester.
- Subaru Impreza.
- Toyota Yaris.
- Toyota Corolla.
- Toyota Auris.
- Renault Koleos
Çift Kavramalı Vites
Çift kavramalı vitesler, vites değişimlerini hızlandırmak için iki ayrı kavrama kullanır. Bu sistemde, bir kavrama çift sayılı vitesleri (2, 4, 6 vb.) kontrol ederken, diğer kavrama tek sayılı vitesleri kontrol eder. Bir sonraki vitesin önceden seçilmesini ve hemen hemen anında değiştirilmesini sağlar, bu da hızlanma sürelerini kısaltır ve yakıt verimliliğini artırır. Yüksek performanslı spor otomobillerde bulunur, ancak aynı zamanda daha ekonomik ve günlük kullanıma uygun modellerde de kullanılabilirler.
Çift kavramalı vitesler, hızlı vites değişimleri ve pürüzsüz bir sürüş deneyimi sunarak sürüş keyfini artırır. Ayrıca, yakıt tasarrufu ve performans açısından da avantajlar sunar.
Çift kavramalı vitesler, DSG; DCT, TCT veya DDCT gibi isimlerle anılabilmektedir. Kia, Audi, BMW, Ferrari, Fiat, Kia, Dodge ve Mercedes gibi otomobil markalarında kullanılmaktadır.
Elektrikli Araç Vitesi
Elektrikli araçlarda, geleneksel içten yanmalı motorlu araçlardaki gibi bir vites mekanizması bulunmaz. Vites veya vites sistemi bulunmadığı için şanzıman ve diğer aksamları da yer almaz.
Bunun temel nedeni, elektrik motorlarının geniş bir devir aralığında sabit bir tork üretebilmesidir. Elektrik motorları, aracı harekete geçirdikleri andan itibaren maksimum torku sağlayabilir ve bu torku geniş bir hız aralığında sabit tutabilirler.
Elektrikli araçların kalkış ve ivmelenme sürecinde herhangi bir vites değiştirme ihtiyacını ortadan kaldırır ve aracın performansını optimize eder. Bu nedenle, elektrikli araçlarda vites bulunmaz.
Ayrıca, elektrikli araçlarda şanzıman olmaması sürücüler için büyük bir sürüş kolaylığı sağlar. Sürücülerin daha basit bir sürüş deneyimi yaşamasını ve araçlarını daha rahat kontrol etmelerini sağlar. Böylee elektrikli araçların kullanımını daha keyifli ve pratik hale getirir.
Bu içeriğimizde Vites Nedir? Vites Çeşitleri Nelerdir? Çalışma mekanizmaları gibi konularda tek tek detaylı olarak bilgi verdik.
